O UTICAJU BENEVOLENTNE ASIMETRIJE NA METODOLOŠKI DIZAJN ISTRAŽIVANJA NA PRIMERU JEDNOG TEKUĆEG INTERDISCIPLINARNOG ISTRAŽIVANJA ROMA U SRBIJI
Ključne reči:
etika istraživanja – princip benevolentnosti, politika znanja – asimetrija, adisciplinarnost, metodologija društvenih nauka, etika istraživanja – društvene nauke, metodologija – humanističke discipline, manjinske populacije – istraživanje, refleksivnost, terensko istraživanje, etika – uticaj na metod, primenjena istraživanja – autocenzura, nauka – politička korektnost, sociologija – Srbija, ekonomija – Srbija, etnologija/sociokulturna antropologija – Srbija, Romi – SrbijaApstrakt
Dok standardne etičko-političke restrikcije u pogledu objavljivanja odnosno neobjavljivanja rezultata istraživanja sprovedenih među marginalizovanim populacijama zauzimaju značajno mesto u metodologiji socioekonomskih i sociokulturnih istra- živanja, njihov uticaj na sam dizajn istraživanja ne zauzima značajnije mesto u metodološkom kurikulumu relevantnih disciplina niti je bio predmet šireg razmatranja u domaćoj metodološkoj literaturi. U članku se promišlja uticaj etičko-političkih problematizacija na metod, preciznije na sam dizajn istraživanja, uočen tokom odvijanja jednog interdisciplinarnog istraživanja Roma u Srbiji, i skicira princip benevolentne asimetrije, artikulisan tokom rada na ovom projektu. Hipoteza, prema kojoj metod u užem smislu ne može biti autonoman u odnosu na etičko-političke faktore, proverena je i potvrđena i na planu pred-terenskih i na planu posleterenskih razmatranja. U analizi naglasak nije stavljen na izolovana tipična pitanja profesionalne i istraživačke etike, već na njihov međuodnos sa konzervativno shvaćenim metodološkim dizajnom. Tokom istraživanja je potvrđeno da dobijanje informisanog pristanka vrši značajnu distorziju tipa i kvaliteta informacija koje daju informanti. Dalje, utvrđeno je da je asimetrično benevolentno istraživanje, koje programski ima za cilj da doprinese proučavanoj zajednici, značajno zakomplikovano odbijanjem samih informanata, posebno onih koji uživaju ugled u lokalnim zajednicama, da ostanu anonimni, što takođe poziva na kontekstualno prilagođavanje etičkih standarda istraživanja. Konačno, ispostavilo se to, da se nanošenje štete proučavanima izbegava upravo nepridržavanjem etičkih protokola i smernica a ne njihovim pridržavanjem, kako glasi opšte normativno mesto. Za dalju debatu i diskusiju kandiduju se benigna autocenzura, kao izvagana mera brige da se informantima, involviranim istraživačima i institucijama ne nanese šteta s jedne strane, i postempiristički adisciplinarizam, kao mera približavanja akademskih i primenjenih istraživanja u pogledu integriteta, s druge.
Reference
Acker, Joan, Kate Barry and Johanna Esseveld. 1991. "Objectivity and Truth: Problems in Doing Feminist Research", u: Fonow M. M. i Cook J.A. (ur.), Beyond Methodology: Feminist Scholarship as Lived Research. Bloomington i Indianopolis: Indiana University Press, 133-153.
Aguirre, DeAnne, Leila Hoteit, Christine Rupp and Karim Sabbagh. 2012. Empowering the Third Billion. Women and the World of Work in 2012.
Booz and Company. Dostupno na: http://www.strategyand.pwc.com/media/uploads/Strategyand_Empowering-the-Third-Billion_Full-Report.pdf
Banerjee Abhijit and Esther Duflo. 2011. Poor Economics. A Radical Rethinking of the Way to Fight Global Poverty. New York: Public Affairs.
Bat-Ami, Bar On. 1994. "Marginality and Epistemic Privilege"", u: Alcoff L. i Potter E. (ur.), Feminist Epistemologies. London i New York: Routledge, str. 83-100.
Blagojević, Marina (ur.). 1998. Ka vidljivoj ženskoj istoriji: Ženski pokret 90- tih. Beograd; Centar za ženske studije, istraživanja i komunikaciju.
Clarck, Tom. 2008. We’re over-researched here! Exploring accounts of research fatigue within qualitative research engagements. Sociology 42(5): 953-970.
Clarck, Tom. 2010. On "being researched": Why do people engage in qualitative research? Qualitative Research 10(4): 399-419.
Đurić-Milovanović Aleksandra. 2010. Multikulturalizam i religijski pluralizam - Rumuni nazareni kao manjina manjine u Vojvodini. Religija i tolerancija 8(14): 357-374.
Elborgh-Woytek, Katrin, Monique Newiak, Kalpana Kochhar, Stefania Fabrizio, Kangni Kpodar, Philippe Wingender, Benedict Clements and Gerd Schwartz .2013. Women, Work, and the Economy: Macroeconomic Gains From Gender Equity. IMF Staff Discussion Note. Washington, D.C.: International Monetary Fund.
Funk, Nanette i Magda Mueller (ur.). 1993. Gender Politics and Post-Communism: Reflections from Eastern Europe and the former Soviet Union. New York i London: Routledge.
Hooks, Bell. 1993. "Choosing the Margine as a Space of Radical Openness", u Garry A. i Pearsall M. (ur.), Women, Knowledge and Reality. New York i London: Routledge, 46-56.
Izrael, Mar i Jan Hej. 2012. Etika istraživanja u društvenim naukama: Između etičkog ponašanja i poštovanja propisa. Beograd: Službeni glasnik.
Jarić, Isidora i Miloš Milenković. 2014. "Romi u Srbiji na preseku začaranih krugova siromaštva i identiteta: Preliminarni rezultati istraživanja", u: Sokolovska Valentina (ur.), Društveni i kulturni potencijali Roma u Srbiji. Novi Sad: Filozofski fakultet u Novom Sadu, Odsek za sociologiju, Centar za sociološka istraživanja, 143-159.
Knight George, Mark Roosa and Adriana J. Umaña-Taylor. 2009. Studying Ethnic Minority and Economically Disadvantaged Populations: Methodological Challenges and Best Practices. Washington: American Psychological Association.
Kovač, Senka i Miloš Milenković. 2006. Ponovljene studije u antropologiji - van Bek vs. Griol. Antropologija 2: 89-109.
Kovač, Senka. 2007. Marsel Griol i naučna preispitivanja na kraju dvadeseto veka. Beograd: Muzej afričke umetnosti.
Milenković, Miloš, Isidora Jarić i Valentina Sokolovska. 2014. O nekim teorijsko-metodološkim problemima istraživanja romske populacije u sociologiji i etnologiji / sociokulturnoj antropologiji: Na primeru jednog tekućeg istraživanja u Srbiji. Etnoantropološki problemi 9(4), u štampi
Milenković, Miloš. 2003. Problem etnografski stvarnog: Polemika o Samoi i krizi etnografskog realizma. Etnološka biblioteka knj. 12. Beograd: Srpski genealoški centar.
Milenković, Miloš. 2007a. Istorija postmoderne antropologije: Teorija etnografije. Etnološka biblioteka knj. 24. Beograd: Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu i Srpski genealoški centar.
Milenković, Miloš. 2007b. Istorija postmoderne antropologije - posle postmodernizma. Etnološka biblioteka, knj. 27. Beograd: Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu i Srpski genealoški centar.
Milenković, Miloš. 2007c. "Lična jednačina istraživača" u: Mimica, Aljoša i Marija Bogdanović (ur.) Sociološki rečnik. Beograd: Zavod za udžbenike, 284-286.
Milenković, Miloš. 2009. Unutar disciplinarni afiniteti postmoderne antropologije, deo I: Posledice objedinjavanja etike, politike i metodologije u kritičkoj antropologiji 1960-ih. Etnoantropološki problemi 4(3): 103-116.
Milenković, Miloš. 2013. O izvorima antirealističkog pogleda na relativizam u sociokulturnoj antropologiji. Antropologija 13(3): 27-47.
Milenković, Miloš. 2014. Antropologija multikulturalizma: Od politike identiteta ka očuvanju kulturnog nasleđa. Etnološka biblioteka knj. 80. Beograd: Odeljenje za etnologiju I antropologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu i Srpski genealoški centar.
Milić, Andjelka. 2002. Ženski pokret na raskršću milenijuma: Izveštaj o empirijskom istraživanju u Srbiji i Crnoj Gori, 2002. Beograd: Seminar za ženske studije i Odeljenje za sociologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu.
Miškovska Kajevska, Ana. 2014. Taking a Stand in Times of Violent Societal Changes: Belgrade and Zagreb feminists’ positionings on the (post-)Yugoslav wars and each other (1991-2000). Doktorska disertacija. Amsterdam: Faculteit der Mmaatschappij-en Gedragswetenschappen, University of Amsterdam.
Naumović, Slobodan. 1997. "The 'double insider syndrome' or: Is romanticist heritage the primary source of ideologies discourses in Balkan ethnology". Zbornik Filozofskog fakulteta u Beogradu XIX - Spomenica Mirka Barjaktarovića. Beograd: Filozofski fakultet, 319-351.
Naumović, Slobodan. 1998. Romanticists or double insiders? An essay on the origins of ideologised discourses in Balkan ethnology. Ethnologia Balcanica 2: 101-120.
Peel, Elizabeth, et al. 2006. ""It’s no skin off my nose": why people take part in qualitative research." Qualitative Health Research 16(10): 1335-1349.
Ribić, Vladimir. 2007. Primenjena antropologija: Razvoj primenjenih antropoloških istraživanja u Velikoj Britaniji i Sjedinjenim Američkim Državama. Etnološka biblioteka knj. 26. Beograd: Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu i Srpski genealoški centar.
Sen, Amartya, Stiglitz, Joseph and Fitoussi, Jean-Paul. 2010. Mismeasuring our lives: why GDP doesn't add up: the report. New York: New Press.
Sen, Amartya. 1987. On Ethics and Economics. New York, NY: Basil Blackwell.
Simonović, Dubravka i Miloš Milenković. 2008. Ponovno promišljanje šeme "sredstava-kao-ciljeva": Metodološki potencijali društveno angažovanog istraživanja. Etnoantropološki problemi 3(1):205-228.
Sokolovska, Valentina. 2014. "O metodologiji i uzorku istraživanja Društveni i kulturni potencijali romske etničke zajednice u Srbiji", u: Sokolovska, V. (ur.), Društveni i kulturni potencijali Roma u Srbiji. Novi Sad: Filozofski fakultet u Novom Sadu, Odsek za sociologiju, Centar za sociološka istraživanja, 7-26.
Stiglitz, Joseph. 2013. The Price of Inequality. How Today’s Divided Society Endangers Our Future. New York: W.W. Norton & Company.
Sukarieh, Mayssoun and Stuart Tannock. 2013. On the Problem of Over-researched Communities: The Case of the Shatila Palestinian Refugee Camp in Lebanon. Sociology 47(3): 494-508.
Tepavčević, Bojan i Miloš Milenković. 2008. Antropologija i/kao primenjena etika – teorija i metod "skriveni" u etičkom kodeksu Američke antropološ- ke asocijacije. Etnoantropološki problemi 3(1): 177-203.
Žikić, Bojan. 2007. Antropološko proučavanje marginalnih društvenih grupa - metodologija terenskog rada. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu 71: 39-52.
Zuberi Tukufu and Eduardo Bonilla-Silva. 2008. White Logic, White Methods: Racism and Methodology. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers.
